Wielki Post
Okres Wielkiego Postu rozpoczyna się Popielcem i trwa do Mszy Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek. W tym czasie wierni przez pokutę przygotowują się do obchodu Paschy – Zmartwychwstania Pańskiego. Wielkopostna liturgia, modlitwa, pokuta, dobre czyny czy też wstrzemięźliwość i umartwienie mają pomagać wiernym w zwalczaniu grzechów, wad, w uzdrawianiu swej duszy i w zjednoczeniu się z cierpiącym za człowieka Chrystusem.
Modlitwa
Modlitwa to osobowe spotkanie człowieka z Bogiem, które ma charakter nadprzyrodzonej rozmowy. Prowadzi do wejścia we wspólnotę z Bogiem i może przybierać formę dziękczynienia, uwielbienia, prośby, przebłagania, itp. Najczęściej praktykowane rodzaje modlitwy to adoracja, modlitwa Jezusowa, rozmyślanie i kontemplacja. Forma i rodzaj uprawianej modlitwy zależą od stanu wiary, świadomości religijnej, umiejętności intelektualnych i duchowych czy sytuacji życiowej. Podczas modlitwy najważniejsza jest jednak świadomość łaski, jakiej udziela Bóg.
W modlitwie człowiek spotka się w swoim sumieniu z Bogiem i odnajduje prawdę, dobro oraz światło, które są niezbędne dla odkrycia swego powołania i zrealizowania go. Modlitwa jest również sposobem na uświęcenie czasu i ofiarowanie go Bogu ze wszystkim, co wypełnia ludzkie życie.
Post
Podręcznikowa definicja postu określa go jako praktykę pokutną polegającą na powstrzymaniu się lub ograniczeniu w korzystaniu z pokarmów mięsnych. Wierni podejmują post z motywów religijno-moralnych dając świadectwo postawy pokutnej. W nauczaniu Pana Jezusa post – obok modlitwy i jałmużny – stanowi jeden z podstawowych aktów wiary. Post zwany potocznie ścisłym oraz rozumiany jako powstrzymanie się od spożywania mięsa i zarazem ograniczone spożywanie innych pokarmów obowiązuje w Popielec i w Wielki Piątek. Obejmuje on osoby pełnoletnie aż do rozpoczęcia 60. roku życia. Ponad rygorami formalnymi w praktyce postu – jak uczy św. Jan Paweł II – chrześcijanin dostrzega w nim świadectwo nawrócenia i osobiste umartwienie w łączności z Chrystusem ukrzyżowanym i w duchu solidarności z głodującymi oraz cierpiącymi.
Wstrzemięźliwość
Wstrzemięźliwość jest umiejętnością powstrzymania się od czegoś lub zachowania w czymś umiaru, a na zewnątrz ujawnia się opanowaniem woli, uczuć, emocji i pożądań zmysłowych. Podejmowana w okresie Wielkiego Postu i z inspiracji ewangelicznych porządkuje dążenia człowieka, kieruje je ku wartościom i pomaga zrozumieć godność ciała ludzkiego, męskiej lub kobiecej podmiotowości, odkrywa wartość osobistego powołania. Jest niebędna dla osób walczących z nałogami i uzaleźnieniami oraz zalecana jest dla pragnących świadomie i ku wartościom prowadzić swoje życie.
W Kościele wierni praktykują w piątki wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych na znak jedności z Chrystusem, który cierpiał na krzyżu i umarł dla naszego zbawienia. Obowiązek zachowania wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych w piątki spoczywa na wiernych od 14 roku życia.
Jałmużna
Jałmużna oznacza dobrowolny dar pieniężny lub rzeczowy, z własnych dóbr, przeznaczony na wsparcie biednych. Jałmużną może być również praca bez wynagrodzenia służąca potrzebującym, a podejmowana przez pojedyczne osoby lub grupy charytatywne. W chrześcijaństwie jałmużna jest wyrazem miłości bliźniego oraz czynem pokutnym, obok modlitwy i postu. Udzielający jałmużny powinien kierować się miłością i życzliwością, aby nie ranić zmuszonych sytuacją życiową do korzystania z pomocy, oraz roztropnością, by nie wspomagać nadużywania bądź wyłudzania pomocy.
Pokuta
Pokuta jest postawą, w której człowiek wyraża żal za popełnione grzechy własne; można również pokutować za grzechy popełnione przez innych. W pokucie zawiera się skrucha i gotowość do wynagrodzenia. Przez pokutę wierni dają świadectwo swego nawrócenia i dążą do jedności z Bogiem i Kościołem. Znakiem pokuty są umartwienia zewnętrzne i wewnętrzne. Przy pokucie zewnętrznej umartwienie fizyczne (np. post, czuwanie, wstrzemięźliwość, znoszenie bólu i cierpienia) ma na celu przebłaganie Boga. Z kolei wewnętrzna forma pokuty skłania do przeżywania bólu duchowego i cierpienia z powodu krzywdy wyrządzonej Bogu poprzez grzech.
Pokuta sakramentalna jest zadawana podczas spowiedzi. Pokuta pozasakramentalna jest podejmowana dobrowolnie lub nakładana przez kompetentną władzę kościelną.
Nawrócenie
Jest to całkowite zwrócenie się ku Bogu i dokonuje się przez współpracę człowieka z łaską Bożą. Skutkiem nawrócenia jest zmiana sposobu myślenia, wewnętrzna przemiana całej osoby oraz kierunku życiowej drogi. Pierwsze nawrócenie chrześcijanina dokonało się w sakramencie chrztu i było przejściem ze stanu niewiary do stanu wiary. Nawrócenie w Wielkim Poście jest zadaniem i wysiłkiem prowadzącym do odchodzenia od grzechu, do uświęcania się i trwania w nieustannej przemianie duchowej. Nawrócenie ma objąć całe życie człowieka.
Środkami umacniającymi efekty nawrócenia mogą być odpusty. Tegoroczny okres Wielkiego Postu daje ku temu szczególne możliwości ze względu na przywileje odpustowe, jakich można dostąpić w naszej Bazylice z okazji Roku Serca Jezusowego i Roku Życia Konsekrowanego. Warunki uzyskania odpustów podajemy na stronie internetowej (www.bazylika.salezjanie.pl). Również informujemy o nich regularnie w gazetce.
Umartwienie
Umartwienie należy do gestów ascezy, w których człowiek z pobudek wiary wyrzeka się rzeczy dobrej, by okazać swą miłość wobec Boga i bliźniego. Umartwienia sprzyjają kształtowaniu silnej woli i ułatwiają życie według wartości. Jeśli umartwienie nie jest celem samym w sobie, lecz służy do wzmacniania miłości Boga i bliźniego, to jego owocami są: pokój, radość, duchowa przejrzystość, wiara we własne możliwości dobra i pokonanie pokus. Umartwienia należy podejmować roztropnie, realnie oceniając własne możliwości oraz warunki i okoliczności, w jakich miałyby one być realizowane.
Gorzkie żale
Paraliturgiczne nabożeństwo zwane „Gorzkimi żalami” zrodziło się z pobożności ludowej w Polsce na przełomie XVII i XVIII wieku. Początkowo określano je pasją lub rozważaniem Męki Pana. Stąd odprawiano jej zazwyczaj w okresie Wielkiego Postu.
Powstanie „Gorzkich żali” łączy się z Bractwem św. Rocha działającym przy kościele św. Krzyża w Warszawie. Tam w roku 1698 po raz pierwszy odprawiono nabożeństwo będące pierwowzorem dla współczesnych „Gorzkich żali”. Charakterem nawiązuje ono do misterium pasyjnego. Zwykle odprawia się jedną część nabożeństwa i łączy się je z wystawieniem Najświętszego Sakramentu, kazaniem pasyjnym i procesją.
Droga Krzyżowa
Nabożeńśtwem, które upamiętnia i zarazem ożyw
ia w ludzkiej duszy przejście Chrystusa ulicami Jerozlimy z pretorium, gdzie wydano na Niego wyrok ukrzyżowania na miejsce wykonania wyroku, czyli na Golgotę, jest Droga Krzyżowa.Liturgia ta polega rozważaniu Męki Chrystusa połączonym z przejściem tej trasy, choćby symbolicznym, jakie odbywa się w kościołach i kaplicach. Trasę Drogi Krzyżowej wyznacza czternaście krzyży, przy których umieszczone są obrazy lub rzeźby ilustrujące zdarzenia z drogi odbytej przez Chrystusa.
Spośród kanonu czternastu zdarzeń z Drogi Krzyżowej zwanych stacjami dziewięć (I, II, V, VIII, X, XI, XII, XIII, XIV) znajduje swoje uzasadnienie w Ewangeliach. O zaistnieniu pozostałych zdarzeń można wnioskować z tekstów biblijnych lub wspominają o nich przekazy pozabiblijne.
Spowiedź św.
W sensie ścisłym spowiedź jest wyznaniem grzechów uczynionym wobec kapłana, mogącego udzielić rozgrzeszenia w imieniu Boga, poprzez działanie in persona Christi. Wyznanie grzechów jest konieczne dla ich odpuszczenia i stanowi zasadniczy warunek dla ważności sakramentu pokuty i pojednania. Potocznie spowiedzią nazywa się cały obrzęd tego sakramentu. Pozareligijne określenie spowiedzi odnosi się do publicznego przyznania się do win i słabości.
Spowiadający się powinien dołożyć starań, by jego spowiedź obejmowała wszystkie grzechy, jakie pamięta i była szczera, czyli wyrażała prawdę o jego winie.
Praktyka spowiedzi istotnie ułatwia proces nawrócenia i uzdrowienia wewnętrznego. Ze względu na godność osoby ludzkiej i jej prawo do intymności spowiednik ma obowiązek dochowania bezwzględnej tajemnicy, wykluczający ujawnianie bądź korzystanie z informacji zasłyszanych w trakcie sakramentu.
Pojednanie
Pojednanie jest aktywnością człowieka zmierzającą do przywrócenia zerwanych przez grzech więzi z Bogiem i z innymi ludźmi. Do jego spełnienia potrzebne jest wcześniejsze wybaczenie, żal, miłosierdzie, pokuta i pragnienie jedności. Główną przeszkodą w pojednaniu jest zatwardziałość serca, wynikająca z zaniku poczucia grzechu i zarazem przypisująca sobie prawo do trwania w grzechu, co z kolei jest grzechem przeciwko Duchowi Świętemu
Koronka do Miłosierdzia Bożego
Koronki są rodzajem ustnej modlitwy odmawianej prywatnie lub wspólnie, a polegają na powtarzaniu prostych formuł modlitewnych (np. Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo, itd.), krótkich wezwań i tematycznych modlitw przy jednoczesnym przesuwaniu w palcach pobłogosławionego sznura paciorków lub różańca.
Formułę „Koronki do Miłosierdzia Bożego” podyktował Jezus Chrystus św. Faustynie w czasie prywatnych objawień w Wilnie 13 i 14 września 1935 r. Dominują w niej treści ekspijacyjne i przebłagalne. Odmawia się ją na różańcu recytując najpierw „Ojcze nasz”, „Zdrowaś Maryjo” i „Wierzę w Boga”. Następnie na dużych paciorkach odmawia się akt ofiarowania: „Ojcze Przedwieczny, ofiaruję Ci Ciało i Krew, Duszę i Bóstwo najmilszego Syna Twojego, a Pana naszego Jezusa Chrystusa na przeganie za grzechy nasze i i całego świata”, a na małych paciorkach powtarza się werset: „Dla Jego bolesnej Męki, miej miłosierdzie dla nas i całego świata”. Koronkę do Miłosierdzia Bożego kończy formuła „Święty Boże”.
Różaniec św. – Tajemnice Bolesne
Modlitwa różańcowa polega na odmawianiu „Ojcze nasz” i „Zdrowaś Maryjo” i równoczesnym rozważaniu wydarzeń zbawczych z udziałem Jezusa Chrystusa i Maryi – Jego Matki. Do jej praktykowania służy sznur z nanizanymi paciorkami.. Modlitwa ta powstawała stopniowo, a swoją współczesną postać osiągnęła w XVI w.; uzupełnił ją św. Jan Paweł II dodając czwartą część – tajemnice światła.
Rozważając tajemnice bolesne stajemy z Maryją u stóp krzyża, by usłyszeć słowo „synu” i odnieść je do siebie. W tej części szczególnie bliską staje się tajemnica odpuszczenia grzechów, miłosierdzia Bożego i naszego usynowienia przez Boga, które dokonało się mocą Ofiary Jezusa.
Pan Jezus objawił św. Faustynie: „ Ze wszystkich ran moich, jak ze strumieni płynie miłosierdzie dla dusz, ale rana serca mojego jest źródłem niezgłębionego miłosierdzia, z tego źródła tryskają wszelkie łaski dla dusz”. Właśnie odmawiając bolesną część różańca możemy świadomie powierzać się Jego miłosierdziu i prosić Maryję, daną nam na Golgocie za Matkę, by nas na działanie tego miłosierdzia skutecznie otwierała.
Opr. na podst. Encyklopedii Katolickiej wydanej przez Katolicki Uniwersytet Lubelski
